_{^{قضا و كفّاره روزه و استفتائاتی در رابطه با زكات فطره از نظر آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله)}}

124. كسى كه كفّاره روزه رمضان بر او واجب است بايد يك بنده آزاد كند يا دو ماه روزه بگيرد يا شصت فقير را سير كند يا به هركدام يك مُدّ ـ كه تقريباً ده سير است ـ طعام يعنى گندم يا جو و مانند اين‌ها بدهد، و چنانچه اين‌ها برايش ممكن نباشد، هرچند مدّ كه مى‏تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد بايد استغفار كند، اگرچه مثلاً يك مرتبه بگويد «اَستَغفِرُاللّه‏»، و احتياط واجب در فرض اخير آن است كه هر وقت بتواند، كفّاره را بدهد.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: کفاره افطار عمدى روزه عبارت است از شصت روز روزه يا اطعام شصت فقير يا دادن شصت مدّ طعام به شصت مسکين که سهم هر کدام يک مُدّ است و چنانچه قدرت بر روزه دو ماه و يا اطعام شصت مسكين براى هر روز نداشته باشد، بايد به هر تعداد فقير كه قادر است، غذا بدهد و احتياط آن است كه استغفار نيز بكند. و اگر به هيچ وجه قادر بر دادن غذا به فقرا نيست فقط كافى است كه استغفار كند، يعنى با دل و زبان بگويد «اَستَغفِرُاللّه‏» (از خداوند بخشايش مى‏طلبم).

كسى كه به‌خاطر عدم توانايى بر روزه و غذا دادن به فقير، وظيفه‏اش استغفار است، اگر بعدها تمكّن پيدا كرد كه روزه بگيرد يا به فقرا غذا دهد، انجام كفّاره لازم نيست گرچه احتياط مستحب آن است كه انجام داده شود.

125. كسى كه قضاى روزه ماه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً كارى كه روزه را باطل مى‏كند انجام دهد، بايد به ده فقير هركدام يك مدّ ـ كه تقريباً ده سير است ـ طعام بدهد و اگر نمى‏تواند بنا بر احتياط واجب بايد سه روز پى‌درپى روزه بگيرد.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: کسى که براى قضاى ماه رمضان روزه گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً روزه‌ى خود را باطل کند بايد ده فقير را غذا بدهد و اگر نمى‌تواند سه روز روزه بگيرد.

126. در چند صورت فقط قضاى روزه بر انسان واجب است، و كفّاره واجب نيست: ...

پنجم: آن‌كه در ماه رمضان بدون اين‌كه تحقيق كند صبح شده يا نه، كارى كه روزه را باطل مى‏كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، و نيز اگر بعد از تحقيق با اين‌كه گمان دارد صبح شده، كارى كه روزه را باطل مى‏كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضاى آن روزه بر او واجب است، ولى اگر بعد از تحقيق گمان يا يقين كند كه صبح نشده و چيزى بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نيست بلكه اگر بعد از تحقيق شك كند كه صبح شده يا نه و كارى كه روزه را باطل مى‏كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نيست.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: اگر در سحر ماه رمضان بدون اين‌که تحقيق کند صبح شده يا نه، کارى که روزه را باطل مى‌کند انجام دهد، سپس معلوم شود که در آن هنگام صبح شده بوده است، بايد قضاى آن روز را بگيرد. ولى اگر تحقيق کند و بداند که صبح نشده و چيزى بخورد و بعد معلوم شود که صبح بوده است، قضاى آن روز بر او واجب نيست.

127. اگر به چيز حرامى روزه خود را باطل كند، چه آن چيز اصلاً حرام باشد مثل شراب و زنا، يا به جهتى حرام شده باشد، مثل نزديكى كردن با عيال خود در حال حيض، بنا بر احتياط كفّاره جمع بر او واجب مى‏شود يعنى بايد يك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند، يا به هر كدام آن‌ها يك مدّ ـ كه تقريباً ده سير است ـ گندم يا جو يا نان و مانند اين‌ها بدهد، و چنانچه هر سه برايش ممكن نباشد، هركدام آن‌ها كه ممكن است بايد انجام دهد.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: اگر كسى با آميزش جنسى حرام يا خوردن و نوشيدن حرام، روزه خود را در ماه رمضان بشكند، بنا بر احتياط هر سه كفّاره (آزاد كردن برده، شصت روز روزه، غذا دادن به شصت فقير) با هم بر او واجب مى‏شود. و اگر هر سه برايش ممكن نباشد هركدام را كه ممكن است بايد ادا كند. اگرچه واجب نبودن اين احتياط بعيد نيست.

128. اگر روزه‌دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، يك كفّاره بر او واجب است ولى اگر جماع او حرام باشد يك كفّاره جمع واجب مى‏شود.

اگر روزه‌دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه غير جماع كار ديگرى كه روزه را باطل مى‏كند انجام دهد، براى همه آن‌ها يك كفّاره كافى است.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: اگر روزه‌دار، كارى را كه باطل كننده روزه است، در يك روز بيش از يك‌بار انجام دهد، فقط يك كفّاره بر او واجب مى‏شود، بلى اگر اين كار آميزش جنسى يا استمنا باشد احتياط واجب آن است كه به عدد دفعات آميزش جنسى يا استمنا كفّاره بدهد.

129. كسى كه عمداً روزه خود را باطل كرده، اگر بعد از ظهر مسافرت كند، يا پيش از ظهر براى فرار از كفّاره سفر نمايد، كفّاره از او ساقط نمى‏شود، بلكه اگر قبل از ظهر مسافرتى براى او پيش‌آمد كند، بنا بر احتياط كفّاره بر او واجب است.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: كسى كه عمداً روزه خود را باطل كرده اگر پس از آن به سفر برود، كفّاره از او ساقط نمى‏شود.

130. اگر براى عذرى چند روز روزه نگيرد و بعد شك كند كه چه وقت عذر او برطرف شده مى‏تواند مقدار كمتر را كه احتمال مى‏دهد روزه نگرفته، قضا نمايد. مثلاً كسى كه پيش از ماه رمضان مسافرت كرده و نمى‏داند پنجم رمضان از سفر برگشته يا ششم، مى‏تواند پنج روز روزه بگيرد و نيز كسى هم كه نمى‏داند چه وقت عذر برايش پيدا شده، مى‏تواند مقدار كمتر را قضا نمايد، مثلاً اگر در آخرهاى ماه رمضان مسافرت كند و بعد از رمضان برگردد و نداند كه بيست‌وپنجم مسافرت كرده يا بيست‌و‌ششم، مى‏تواند مقدار كمتر يعنى پنج روز را قضا كند.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: كسى كه چند روز از ماه رمضان را به‌خاطر عذرى روزه نگرفته، و تعداد آن روزها را نمى‏داند مثلاً نمى‏داند كه آيا در روز بيست‌وپنجم ماه رمضان به سفر رفته تا روزهايى كه از او فوت شده مثلاً شش روز باشد يا در روز بيست‌وششم رفته كه پنج روز باشد، مى‏تواند مقدار كمتر را قضا كند و اما در صورتى كه هنگام شروع عذر (مثلاً سفر) را مى‌داند، مثلاً مى‏داند كه در روز پنجم ماه به سفر رفته ولى نمى‏داند كه در شب دهم برگشته تا پنج روز فوت شده باشد يا شب يازدهم برگشته تا شش روز فوت شده باشد، در اين صورت احتياط آن است كه مقدار بيشتر را قضا كند.

131. اگر به‌واسطه ندانستن مسأله كارى انجام دهد كه روزه را باطل مى‏كند، چنانچه مى‏توانسته مسأله را ياد بگيرد بنا بر احتياط واجب كفّاره بر او ثابت مى‏شود و اگر نمى‏توانسته مسأله ياد بگيرد يا اصلاً مُلتفت مسأله نبوده يا يقين داشته كه فلان چيز روزه را باطل نمى‏كند، كفّاره بر او واجب نيست.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: اگر به سبب بى‏اطلاعى از حكم شرعى، كارى را انجام دهد كه روزه را باطل مى‏كند ـ مثل اين‌كه نمى‏دانست خوردن دارو نيز مانند ساير خوردنى‏ها روزه را باطل مى‏كند و در روز ماه رمضان دارو خورد ـ روزه‏اش باطل است و بايد آن را قضا كند ولى كفّاره بر او واجب نيست.

132. اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضاى هركدام را كه اول بگيرد مانعى ندارد. ولى اگر وقت قضاى رمضان آخر تنگ باشد، مثلا پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد بايد اول، قضاى رمضان آخر را بگيرد.

آيت‌الله‌العظمى‌ خامنه‌اى: اگر از چند ماه رمضان روزه‌ى قضا داشته باشد، قضاى هرکدام را که اول بگيرد مانع ندارد، ولى‌ اگر وقت قضاى آخرين ماه رمضان تنگ باشد، مثلاً پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به ماه رمضان باقى مانده باشد در اين صورت احتياط آن است که قضاى رمضان آخر را بگيرد.

شرايط وجوب زكات فطره

س: زنى كه از تمكين شوهر خود دارى مى‏كند، آيا زكات فطره او از شوهرش برداشته مى‏شود؟

ج) خير، بايد شوهرش زكات فطره او را بدهد؛ مگر آنكه نان خور شخص ديگرى باشد.

س: پدرى كه زكات فطره نمى‏دهد، تكليف زن و فرزند او چه مى‏شود؟

ج) بر آنان تكليفى نيست و لازم نيست فطره بدهند.

س: اگر زن به جهت نياز شوهر، در تأمين مخارج زندگى كمك كند؛ چه كسى بايد زكات فطره آنها را بدهد؟

ج) اگر زن نان‏خور شوهر محسوب شود، بايد شوهر در صورت توانايى زكات فطره خود و همسرش را بدهد و اگر زن نان‏خور شوهر و كس ديگرى نباشد، بايد خودش زكات فطره‏اش را بدهد.

س3: اگر انسان شب عيد فطر ميهمان داشته باشد و صبح متوجه شود كه عيد بوده؛ آيا فطره آنها بر او واجب است؟
ج) ناآگاهى از رؤيت هلال، تأثيرى در حكم پرداخت فطره ندارد لكن گذشت كه فطره ميهمان يك شبه بر عهده خودش مى‌باشد.

س: آيا پرداخت زكات فطره بر كسى كه توان مالى ندارد، واجب است؟

ج) اگر فقير باشد، زكات فطره بر او واجب نيست و اگر سه كيلو گندم و مانند آن و يا قيمت آنها را دارد، مستحب است آن را به عنوان زكات فطره بدهد و چنانچه افرادى تحت تكفل دارد، مى‏تواند آن را به قصد فطره، بين نفرات خانواده دست گردان كنند و بهتر است نفر آخر، آن را به كسى بدهد كه از خودشان نباشد.

جنس و مقدار زكات فطره

س: زكات فطره را بايد از قوت متعارف داد، يا قوت شرعى؟

ج) اگر از گندم، جو، خرما، برنج و مانند اينها داده شود، كفايت مى‏كند و منحصر به قوت غالب نيست.

س: مقدار فطره چقدر است؟

ج) شخص بايد براى خودش و كسانى كه نان خور او محسوب مى‏شوند، براى هر نفر سه كيلو از خوراك مردم (مانند گندم، جو، خرما، كشمش، برنج، ذرت و يا مانند اينها) و يا پول يكى از آنها را به مستحق بدهد.

زمان و مكان پرداخت..

س: اگر شخص فطره را كنار بگذارد، مى‏تواند از آن استفاده كند و بعد به جاى آن مال ديگرى بگذارد؟

ج) خير، بايد همان را كه كنار گذاشته، براى فطره بدهد.

س: زمان كنار گذاشتن فطره و پرداخت آن چه موقع است؟

ج) بعد از اثبات حلول ماه شوال مى‌تواند آن را کنار بگذارد اگر نماز عيد فطر مى‏خواند، بنابر احتياط واجب بايد پيش از نماز پرداخت كند يا كنار بگذارد و اگر نماز عيد نمى‏خواند، تا ظهر روز عيد فطر مهلت دارد.

س: آيا جايز است پيش از ماه رمضان، فطره را به فقير داد؟

ج) خير، كفايت نمى‏كند؛ ولى مى‏تواند آن را به عنوان قرض به او بدهد و در روز عيد فطر، طلب خود را بابت فطره حساب كند.

س: جايز است زکات فطره را در شهر ديگرى بدهيم؟

ج) اگر در محل و شهر خودش مستحق پيدا نشود، مى‏تواند آن را به شهر ديگرى ببرد.

س: آيا زكات فطره را مى‏توان به خانواده فقير غير متدين داد؟

ج) در زكات فطره، عدالتِ گيرنده لازم نيست؛ ولى به كسى كه آشكارا گناه كبيره انجام مى‏دهد، بنابر احتياط نبايد زكات فطره داد.

س: آيا پدر مى‏تواند زكات فطره را به فرزند دانشجوى خود كه محتاج است، بدهد؟

ج) اگر فرزندان فقير باشند، پدر و مادر بايد مخارج واجب آنان را بپردازند و نمى‌توان چيزى از زكات فطره را بابت مخارج زندگى به آنها داد ولى براى اداى دين و يا مايحتاجى كه تأمين آن بر پدر واجب نيست اشكال ندارد.

س: آيا جايز است زكات فطره را به عنوان هديه، به خويشاوندان آبرومند و مستحق داد؟

ج) مى‏تواند به عنوان هديه بدهد و لازم نيست به او بگويد زكات فطره است؛ ولى بايد در نيت قصد زكات كند.

س: اگر شخصى وضع مالى خوبى ندارد و براى مداواى بيمارى دختر بچه‌اش که هزينه زيادى دارد نيازمند پول است، آيا زکات فطره به او تعلق مى‌گيرد؟ و اگر بعداً معلوم شود كه اصلاً او مستحق نبوده حکم چيست؟

ج) اگر فقير است، زكات فطره بر او واجب نيست و مى‌توانيد زكات خود را به او بدهيد و اگر بفهميد فقير نبوده چنانچه مالى را كه به او داده‌ايد از بين نرفته باشد، مى‌توانيد پس بگيريد و به مستحق بدهيد و اگر نتوانيد پس بگيريد، بايد از مال خودتان فطره را بدهيد.